مقدمه

پستانداران عالی‌ترین گروه سلسله جانوری هستند. خفاشان ، جوندگان ، گربه‌ها ، میمونها ، والها ، اسبها ، گوزنها و انسان و اشکال زنده دیگر را علاوه بر گونه‌ها و راسته‌های معلوم شده می‌توان در زمره پستانداران نام برد. بدن همه این جانوران کم و بیش از مو یا خز پوشیده شده است و خونگرم هستند. علت نامیدن آنها به پستانداران به علت غده‌های پستانی ماده است، زیرا این جانوران بچه‌های خود را با پستان شیر می‌دهند. پستانداران گوناگون در انواع مسکنها از نواحی قطبی تا گرمسیری و از دریا تا انبوه‌ترین جنگلها و خشک‌ترین صحراها زندگی می‌کنند. پستانداران عموما از جنبه زیبایی شناسی جالب هستند. از پستانداران اهلی خوراک ، پوشاک و ترابری انسان تا حدی تامین می‌گردد. 

 

مشخصات

• بدن معمولا از مو پوشیده شده است (بعضی گونه‌ها کم مو هستند)، موها در فواصل معین می‌ریزد، پوست دارای غده‌های زیادی است (غده‌های چربی ، عرق ، عطر و پستان).
   
• در جمجمه دو گندل پس سری وجود دارد، شماره مهره‌های گردن معمولا 7 است، دم معمولا دراز و متحرک است.
   
• ناحیه بینی معمولا دراز است، دهان در هر دو آرواره دارای دندان است، دندانها در حفره‌هایی جای گرفته است و از لحاظ عادات غذایی و طرز کار متمایز هستند، زبان معمولا متحرک است، چشم ها پلکهای متحرک دارد، گوشها در خارج دارای لاله‌های گوشتی است.
   
• 4 اندام که در هر یک 5 یا کمتر انگشت وجود دارد و بطور گوناگون برای راه رفتن ، دویدن ، بالا رفتن ، نقب زدن و شنا کردن یا پرواز کردن مناسب و سازگار شده است. انگشتها ، دارای چنگال ، ناخن یا سم و غالبا با بالشتک گوشتی می‌باشند در آب بازان و پستانداران گیاهخوار دریایی اندامهای پسین وجود ندارد.
   
• قلب کاملا چهار خانه‌ای است. فقط کمان آئورتی چپ باقی می‌ماند، گویچه‌های سرخ خون بدون هسته و معمولا گرد هستند.
   
• تنفس فقط توسط ششها صورت می‌گیرد، حنجره دارای رشته‌های صوتی است. یک میان پرده ماهیچه‌ای کامل ، ششها و قلب را از حفره شکم جدا می‌سازد.
   
• یک مثانه ادراری وجود دارد.
   
• گرمای بدن منظم و ثابت است.

پوشش بدن

پوست بدن مو و ساختمانهای شاخی گوناگون را تولید می‌کند و دارای تعداد زیادی غده است. جاهایی که بوسیله مو حفاظت می‌شود، روپوست نازک است و رنگ آمیزی گوناگون پستانداران ناشی از اختلاف رنگدانه‌های موجود در مو است. غده‌های سطحی عبارتند از: غده‌های چربی ، غده‌های بو ، غده‌های پستانی ،غده‌های عرق و غده‌های اشکی. 

دندانها

دندانهای پستانداران مانند اکثر مهره‌داران پست متمایز و گوناگون و معمولا باهم شبیه نیستند. دندانهای هر دسته یا گونه پستاندار به نوع غذای مصرفی ، ویژگی پیدا نموده است. از دندان می‌توان به هویت و عادات غذایی گونه دارنده آن پی برد. 

 

دستگاه گوارش

روده در گونه‌هایی غذاهای متراکم از قبیل گوشت را به مصرف می‌رسانند کوتاه است و در جوندگان و پستانداران سم‌دار که علفخوار هستند دراز است. همه پستانداران گیاهخوار دارایروده کور بزرگ هستند. 

تولید مثل پستانداران

لقاح در پستاندارن همیشه داخلی است و بچه‌ها پس از تولد از شیر مادر تغذیه می‌شوند. پلاتی پوس و مورچه‌خوار خاردار از پست‌ترین پستانداران محسوب می‌شوند، این جانوران تخمهایی شبیه تخم خزندگان می‌گذارند و روی تخمها می‌خوابند. کیسه‌دارانی مانند کانگورو تخمهای بسیار کوچکی دارند که مدت چند روز در رحم رشد می‌کند، سپس لاروهای نارس به سوی کیسه شکمی ماده می‌خزند و در آنجا برای تغذیه به نوک پستانها محکم می‌چسبند و تا پایان تکامل جنینی در آنجا می‌مانند. پستانداران پیشرفته ، جفت‌داران هستند که جنین کامل در داخل رحم تشکیل می‌شود. 

انتشار پستانداران

پستانداران عملا در همه بخشهای زمین ، روی زمین در آب و هوا زندگی می‌کنند. شیر ماهی یاگراز و خوکهای آبی در دریاها و یخهای قطب شمال ، بالنها و گرازهای دریایی باز به سر می‌برند. علف‌زارها ، بیشه‌زارها و جنگلها مسکن بسیاری از جوندگان ، گوشتخواران و جانوران سم‌دار هستند. پستانداران دیگر نیز در جنگلهای انبوه حاره ، در تونداراهای بی‌درخت قطب شمال و در بسیاری از نواحی صحرایی زندگی می‌کنند. پستانداران سم‌دار شب و روز تغذیه می‌کنند ولی بسیاری از آنها در اقلیمهای گرم در ساعات وسط روز استراحت می‌کنند. 

مباحث مرتبط با عنوان

• بی‌مهرگان
• پستانداران
• زیستگاههای جهان
• طبقه بندی جانوران
• مهره‌داران